Er zit een meisje in de zandbak. Ze is zeven jaar, heeft autisme en een verstandelijke beperking. Ze heeft 2 bakjes en doet het zand van het ene bakje in het andere. Dit kan ze heel lang volhouden.

Op dat moment ben ik au pair in het gezin van Katie, in Oregon, VS en heb mijn studie Orthopedagogiek een jaar onderbroken. Ervaring opdoen in het buitenland was altijd al een wens en negen maanden heb ik deel uit mogen maken van dit gezin: vader, moeder en 3 kinderen. Autisme zei me nog weinig en had nog niet echt mijn belangstelling. Dat Katie zoveel invloed heeft gehad op mijn verdere werkende carrière, had ik toen niet kunnen bevroeden.

Ik keek naar haar, terwijl zij het zand van het ene in het andere bakje deed. Ze kon dit heel lang volhouden en ik dacht: wanneer komt bij jou het idee “nu wil ik iets anders doen”, wanneer komt bij jou het besef “nu ben ik hier klaar mee”. Waar zit jouw IK?

Vol bewondering was ik over de wijze waarop de ouders Katie overal mee naar toe namen. Katie was hierdoor veel gewend en haar wereldje werd hierdoor vergroot. Een mooi voorbeeld van inclusie: opgenomen worden in The Community. Dat jaar heb ik veel geleerd en het heeft mij richting gegeven in mijn werkende leven: de autisme hulpverlening. Een doel van behandeling is: kinderen te laten integreren in de maatschappij.

In 2010 belde de vader van Katie mij op: of ik in de zomer iets te doen had. De vader van Katie, Dick Koning, was chirurg en had een stichting opgericht, Reach Another Foundation, met als doel kinderen met hydrocephalus (waterhoofd) of spina bifida (open ruggetje) te helpen, door het uitvoeren van (in NL simpele) operaties en door het opleiden van neurochirurgen in Ethiopië. Dick was in contact gekomen met een Ethiopische arts die zelf een zoon had met autisme. Dat was aanleiding om een schooltje voor deze kinderen op te richten. Ik werd gevraagd om, samen met een Amerikaanse logopedist en een Engelse ergotherapeut, op het schooltje de deskundigheid uit te breiden en te helpen met het opzetten van meerdere schooltjes.

Awareness/ bewustwording was in Ethiopië een belangrijk issue: tot die tijd werden kinderen met autisme opgesloten in huizen, in kasten, vastgebonden, of niet aangeraakt uit angst voor “besmetting” of “boze geesten”.

Nu kwamen moeders met hun kinderen met autisme hun huizen uit: de schaamte voorbij. De kracht van deze moeders heeft geleid tot meer kennis en acceptatie als basis voor inclusie van deze kinderen. De samenwerking met de mensen daar was hartverwarmend, psychologie studenten konden vaak tolken maar de communicatie ging ook vaak via handen en voeten, wat vaak tot hilariteit leidde.  

Op de grootste markt van Afrika waren wij, de drie vrouwen, de enige mensen zonder kleur. Toen ik ergens even stil stond en ik mijn reisgenoten even uit het oog verloren was werd ik vanuit meerdere kanten geholpen: ze begonnen naar me te lachen en wezen me waar de anderen heengelopen waren. We voelden ons gezien en heel veilig.

Een andere ervaring was schrijnend. Op een kleine markt zagen we mensen met fysieke beperkingen: een man schoof over met zijn heup over de grond, ondersteund door een deel van een autoband, mensen met blindheid, iemand zonder benen die zich voortbewoog op een zelfgemaakt karretje op wieltjes, een oude vrouw die zittend over de straat bewoog. Ik schrok van wat ik zag: dat dit bestond.

Nog stil van de ervaring op deze markt, nam Dick ons mee naar het Sheraton hotel voor een kop koffie: het contrast kon niet groter zijn. Ik kreeg hier geen hap door mijn keel.

Zo’n enorm verschil in arm en rijk.

Wij leven in een rijk land, waar polarisatie helaas steeds meer ruimte inneemt.

Wanneer we de ander niet als mens zien, vindt uitstoting plaats. Wanneer we de ander niet als medemens zien, met dezelfde behoeften, dan hoeven we ons niet verantwoordelijk te voelen. Wanneer we de ander niet als mens zien, kunnen we de ander als bedreiging ervaren. Wanneer we de ander niet kennen, kan dit angst oproepen.

Dit zien we ook aan de opvang van ontheemden: ze zijn niet welkom, maar wanneer we mensen laten integreren en ze bekenden zijn geworden, wil niemand hen meer kwijt. Onbekend maakt onbemind. Laten we ons vaker opstellen als de mensen op die grote markt in Ethiopië.

 

Dank voor uw aandacht.

Hetty Joustra

8 maart 2024